DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI
indeks | antologia religijna | antologia filozoficzna | filozofia nauki
historia religii objawionych
wykład 1: cztery wielkie religie, w tym dwie "objawione" - chrześcijaństwo i islam - co to znaczy? obie wywodzą się z judaizmu, ale jak powstał judaizm?
co wiemy z badań archeologicznych, a co z badań nad Biblią?
powstanie chyba w X w. królestw Izraela i Judy;
tradycja chyba najstarsza, z Judei X / IX w. p.n.e.: tekst jahwistyczny
wykład 2: jahwistyczne mity o Adamie i Ewie, o Noem, o
Abrahamie, Izaaku i Jakubie, a wreszcie o Mojżeszu;
wątpliwości na temat
domniemanej tradycji elohistycznej;
wojska asyryjskie zajmują w 721
p.n.e. Izrael i deportują jego ludność, część Izraelitów chyba ucieka do
Judy
wykład 3: księgi Amosa, Ozeasza i Izajasza rozdz. 1-39
(VIII w.p.n.e.) o politeizmie wśród Izraelitów i jego skutkach;
teksty deuteronomiczne (VII w. p.n.e.): opowieści o Jozuem, sędziach,
Saulu, Dawidzie i Salomonie;
wojska babilońskie zajmują w 586 p.n.e. Judę i przesiedlają Żydów do
Mezopotamii - a tam rodzi się judaizm
wykład 4: monoteizm Deuteroizajasza (Iz 40-55) i
Ezechiela, ale też różnice między nimi; teksty kapłańskie (V w. p.n.e.);
judaizm na przełomie er: saduceusze, faryzeusze (Szammaj kontra Hillel), esseńczycy
wykład 5: żydochrześcijanie kontra Paweł z Tarsu;
Paweł: od przyjścia Wiary nie obowiązuje Prawo, ci, którzy
uwierzyli, że Jezus jest Panem, są potomkami Abrahama;
Jezus odkupił grzech Adama i pokonał
śmierć; koniec tego świata jest bliski
wykład 6: co wiemy o Jezusie? ewangelie synoptyczne, ewangelia Jana, ewangelie Tomasza i Judasza, inne apokryfy; zacznijmy od synoptyków
zob. moja synopsa ewangelii synoptycznych na antologia religijna
wykład 7: dwie (niezgodne) opowieści o narodzinach Jezusa; jak Jezus dorastał i czym się zajmował, gdy dorósł - nie wiemy;
wątpliwości dotyczące Jana Zanurzacza (Chrzciciela);
początki działalności Jezusa: powołanie uczniów i dawane przez Jezusa znaki (cuda)
wykład 8:
nauczanie Jezusa; rozesłanie uczniów w (chyba) nieudaną misję;
spotkanie na górze z Mojżeszem i Eliaszem, a po nim wędrówka do
Jerozolimy;
mowy Jezusa przeciw faryzeuszom i saduceuszom, a przede wszystkim o
końcu świata i sądzie ostatecznym
wykład 9: aresztowanie Jezusa i związane z tym
wątpliwości: o co go oskarżano i dlaczego? kim był BARABBAS?
ukrzyżowanie i złożenie do grobu
dwie niezgodne u Mateusza i Łukasza opowieści o spotkaniach z Jezusem,
który miał powstać z martwych
hipoteza: Jezus jako kandydat na przywódcę powstania przeciw Rzymianom -
czemu na czas zapobieżono
wykład 10: zagadka czwartej ewangelii, zob. tekst na antologia religijna
Jezus o sobie: "ja i Ojciec jesteśmy jedno", ale: "Ojciec mój jest
większy ode mnie";
moi uczniowie nie są z tego świata, tak jak ja nie jestem z tego świata
wykład 11: wojna żydowska i jej skutki; powstanie
Talmudu;
co wiemy o wczesnych chrześcijanach?
- prawie nic; przykład: chrześcijaństwo wg Orygenesa cz. 1
wykład 12: chrześcijaństwo wg Orygenesa c.d.;
chrześcijaństwo religią państwową: kodyfikacja doktryny na soborach
nicejskim (325) i I konstantynopolitańskim (381),
a przede wszystkim wprowadzenie dogmatu Trójcy Świętej
wykład 13: sobrowo-cesarska ortodoksja kontra
"herezje";
św. Augustyn: dogmaty grzechu pierworodnego i predestynacji;
sobór w Efezie (431) o dwóch naturach i jednej osobie Jezusa i Marii
jako Matce Boga
wykład 14:
anachoreci, cenobici i mnisi;
Eutyches o jednej naturze Jezusa, sobór w Efezie (449) i sobór w Chalcedonie
(451);
ideologiczne czystki II soboru konstantynopolitańskiego (553)
wykład 15: opowieść o narodzinach islamu - do śmierci Mahometa (632)
wykład 16: pierwsi kalifowie i początki podbojów;
powstanie Koranu;
zapowiedź Sądu i wizje Raju i Piekła; sens wyznania wiary (szahada)
wykład 17: pięć filarów islamu i
pytanie, co zdecyduje o zbawieniu;
dynastia Umajjadów i rozpad na sunnitów i szyitów
wykład 18: dokończenie opowieści o narodzinach islamu:
dynastia Abbasydów - kalifów z Bagdadu; konkurencyjne kalifaty w
Kordobie i Kairze; upadek ich wszystkich w XII i XIII w.;
hadisy i ich rola, rola zgody wspólnoty i rozumowania przez analogię;
spór oto, czy "wrota idżtihadu" zostały zamknięte
wykład 19: Stefan III koronuje w 754 Pepina Krótkiego,
a Pepin obdarowuje go Państwem Kościelnym;
Karol Wielki i jego dzieło: chrystianizacja jego imperium, dodanie
filioque do Wyznania Wiary z 381;
spór o obrazy i rzeźby święte: II sobór nicejski (787) potępia
ikonoklastów
wykład 20: Wikingowie i ich rola; chrzty Słowian i
konflikty między Rzymem a Konstantynopolem;
cesarze niemieccy od 962 i ich rola; reformy cluniackie i Schizma Wschodnia (1054);
Dyktaty papieskie (1073) i początek walki między papiestwem a cesarstwem
wykład 21: renesans w świecie islamu i dojrzałe
średniowiecze w Europie;
wyprawy krzyżowe z jednej, a przejęcie Andaluzji z drugiej strony;
odkrycie filozofii i nauki greckiej, pierwsze uniwersytety i
scholastyka;
chrześcijaństwo ludowe: katarzy, waldensi;
sobór laterański IV i dogmat transsubstancjacji
wykład 22: papiestwo u szczytu ziemskiej potęgi;
IV krucjata rujnuje Konstantynopol; krucjata przeciw katarom rujnuje
Langwedocję; Prusy i Finlandia siłą nawrocone na katolicyzm;
powstanie zakonów franciszkanów i dominikanów; dominikanie na czele
inkwizycji;
pojawienie się nauki o czyśćcu i jej skutki;
najazdy Mongołów/Tatarów;
scholastyka, a zwłaszcza św. Tomasz z Akwinu; Boska komedia Dantego i
jej obraz świata;
przeniesienie siedziby papieży do Awinionu;
Czarna Śmierć kładzie kres formacji średniowiecznej
wykład 23: John Wiklef i jego nauczanie religijne;
papieże rzymscy kontra papieże awiniońscy; Jan Hus i jego działalność;
sobór w Pizie 1409 i wybór trzeciego papieża; sobór w Konstancji
1414-1415: spalenie Husa na stosie i potwierdzenie zasady koncyliaryzmu;
upadek Konstantynopola 1453 i ogłoszenie Moskwy "Trzecim Rzymem";
początki renesansu w Italii; wynalezinie druku; odkrycie Ameryki (od
1492)
wykład 24: początek procesów o czary, Młot na
czarownice (1487);
zepsucie w Kościele rzymskim;
wystąpienie Lutra, a potem Zwinglego: początki protestantyzmu
"państwowego"
wykład 25: Augsburskie Wyznanie Wiary (1530);
Genewskie Wyznanie Wiary (1536); Akt Supremacji Henryka VIII;
klęska anabaptystów; powstanie zakonu jezuitów
wykład 26: religijny podział Europy - i prawie całej
Ziemi - do 1560: czyja władza, tego religia;
dekrety soboru trydenckiego (1545-1562)
wykład 27: katolicyzm - anglikanizm - luteranizm -
kalwinizm: kościoły państwowe, akceptujące dogmaty czterech soborów
325-451 i dogmat grzechu pierworodnego;
bracia polscy (socynianie) przeciw dogmatowi Trójcy Świętej (i grzechowi
pierworodnemu);
Biblia: tak, ale jaka?
wykład 28: Biblia: tak, ale jaka? powstanie Wulgaty
klementyńskiej (1592) i James King Bible (1611);
wielka fala procesów o czary z lat 1560-1630
wykład 29: początki Nowej Anglii i powstanie baptyzmu;
początki Wielkiej Rewolucji Naukowej i reakcja KK: działa Kopernika,
Keplera, Galileusza i Kartezjusza trafiają na Indeks Ksiąg Zakazanych;
czy piorunochrony - wynalezione przez Franklina po odkryciu, że pioruny
to wyładowania elektryczne - chronią nas przed słusznym gniewem bożym?
wykład 30: deizm i ateizm we Francji, Wielka
encyklopedia (1751-1766); narodziny liberalizmu (Locke, 1690) i
jego program na życie społeczne i indywidualne;
P.S. de Laplace: hipoteza Boga nie była mi potrzebna;
kolejne Wielkie Przebudzenia w Stanach Zjednoczonych: mormoni,
Adwentyści Dnia Siódmego i inni;
Wiosna Ludów; K. Marx i F. Engels, Manifest komunistyczny,
Marx: religia to opium dla ludu;
Ch. Darwin, O pochodzeniu gatunków (1859): ateizm staje się
nurtem intelektualnie dojrzałym
wykład 31:
Trzecie Przebudzenie w Stanach Zjednoczonych, powstanie m.in. Kościoła
Świadków Jehowy;
Europa się laicyzuje, sekularyzuje, a Kościół rzymski sprzeciwia się
zachodzącym zmianom;
sobór watykański I ogłasza dogmat nieomylności papieskiej; modernizm i
reakcja antymodernistyczna;
sobór watykański II próbuje dostosować Kościół rzymski do zmian
zachodzących w ludzkim świecie.
UZUPEŁNIENIE na koniec: ogłoszono na soborze, że niekatolicy też mogą
być zbawieni;
nie roztrzygnięto natomiat kwestii roli świeckich, a także kobiet, w
Kościele.
wykład 32: czy da się pogodzić myślenie religijne z
obrazem świata tworzonym przez nauki przyrodnicze?
różnie z tym bywało, a jak jest dzisiaj?
mamy silne prądy naukowe w islamie i amerykańskim protestantyzmie;
W Kościele rzymskim obowiązuje encyklika Humani generis (1950)
przeciwna wynikom badań naukowych -
i na niej zbudowany jest obecny Katechizm kościoła katolickiego.
DODATEK 1: Czy Jezus zmartwychwstał?