Wojciech Sady
Dzieje religii, filozofii i nauki. Od Pico della Mirandolo do Miguela Serveta
Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2013
SPIS TREŚCI
Wstęp
Rozdział XXXVII. Świt Renesansu
● 1. Światowi - i zdemoralizowani - papieże renesansu ● 2. Początek procesów czarownic ● 3. Astrolodzy, astronomowie, geometrzy i inni uczeni wczesnego renesansu ● 4. Wielkie odkrycia geograficzne ● 5. Papiestwo na dnie moralnego upadku i sobór laterański V
Rozdział XXXVIII. Odrodzeniowa myśl społeczna
● 1. Pico della Mirandola o godności człowieka ● 2. Erazm z Rotterdamu o żołnierzu Chrystusowym ● 3. Machiavelli o celu, który uświęca środki ● 4. Utopijne wizje Tomasza Morusa
Rozdział XXXIX. Od wołania o reformy do reformacji
● 1. Marcina Lutra tezy przeciwko odpustom ● 2. Karol V Habsburg kontra Franciszek I Walezjusz ● 3. Magellan, Cortés i inni ● 4. Ulrych Zwingli i początki ewangelicyzmu ● 5. Wojna chłopska w Niemczech ● 6. Anabaptyści o chrzcie i wyrzeczeniu się oręża ● 7. Augsburskie Wyznanie Wiary ● 8. Początki kalwinizmu ● 9. Tragedia anabaptystów ● 10. Religijne meandry Henryka VIII ● 11. Czyja władza, tego religia
Rozdział XL. Wielcy reformatorzy
● 1. Matematycy, astrolodzy, magowie, medycy, anatomowie i metalurdzy okresu reformacji ● 2. Mikołaj Kopernik o obrotach sfer niebieskich ● 3. Marcin Luter o zbawieniu przez wiarę ● 4. Jan Kalwin o zbawieniu wybranych ● 5. Ignacy Loyola o nieomylności Kościoła rzymskiego ● 6. Michał Servet przeciw dogmatowi Trójcy
Bibliografia
Indeks nazwisk
Wstęp
Jest to trzeci tom z serii Dzieje religii, filozofii i nauki. Pierwszy, o podtytule Od Talesa z Miletu do Mahometa, ukazał się w Wydawnictwie Marek Derewiecki w 2010 r.; drugi, Od Eriugeny do Mikołaja z Kuzy, powinien ukazać się za rok. Między tomami zachowano numerację rozdziałów. W oczywisty sposób wiążą się one tematycznie i np. pełne zrozumienie wywodów o dziele Kopernika umożliwi lektura §§ IV.1-3, V.6, VI.4, 6 i 8, a przede wszystkim XVI.2 z tomu pierwszego (lub innych dostępnych opracowań na te tematy).
Tom obecny dotyczy epoki renesansu, a ściślej okresu od upadku Konstantynopola w 1453 r. do pokoju augsburskiego w 1555 r. Ze słowem "renesans" dziś kojarzą nam się przede wszystkim wielkie dzieła malarskie, rzeźbiarskie i architektoniczne, o których poniżej nie będzie mowy. Jeśli chodzi o filozofię był to okres martwy: filozofia islamu praktycznie zanikła (z wyjątkiem może Persji), chrześcijańska scholastyka dogorywała, a niczego w jej miejsce jeszcze nie zaproponowano. "Odkryto" wprawdzie platonizm, ale w twórczy sposób go nie wykorzystano. Na początku XVI w. pojawiło się parę ważnych prac z zakresu myśli społecznej, o których będzie mowa poniżej, jednak nie miały one charakteru filozoficznego.
Jeśli o "naukowy" obraz świata chodzi, to można ten okres nazwać "odchodzeniem od Ptolemeusza", zarówno jeśli chodzi o jego geografię, jak i astronomię. Najpierw żądni zysków żeglarze (ale nie badacze) wyruszyli na transoceaniczne wyprawy, co rychło doprowadziło do rewolucyjnych zmian wyobrażeń Europejczyków o morzach i lądach okrywających Ziemię. Później Mikołaj Kopernik na kartach De revolutionibus nakreślił nowy obraz nieba - choć trzeba było czekać na epokę baroku, by obraz ten uzupełniono i twórczo rozwinięto, a przede wszystkim zbudowano harmonizującą z nim fizykę. Niewielu było w epoce renesansu twórczych matematyków. Dokonano pewnych postępów w medycynie, choć mocno zainfekowano praktyki medyczne astrologią i magią.
Najważniejsze dla dalszych dziejów Europy okazały się reformy religijne przeprowadzone w pierwszej połowie XVI w. Im też poświęcono w tym tomie najwięcej miejsca. Opowieść urwano przed zamknięciem obrad soboru trydenckiego, autor uważa bowiem, że ogłoszone wówczas dekrety lepiej będzie omówić otwierając kolejny tom Dziejów religii, filozofii i nauki.