strona główna

George Francis FitzGerald

Eter i atmosfera Ziemi

The Eather and the Earth's Atmosphere, Science t. 13, 1889, s. 390, przełożył Wojciech Sady

W związku z dziwnym wynikiem eksperymentu Arago (1810), że światło gwiazd załamuje się w pryzmacie tak, jakby docierało do Ziemi z tą samą prędkością ze wszystkich stron, Fresnel (1816) sformułował hipotezę o częściowym unoszeniu eteru światłonośnego we wnętrzu ciał przezroczystych, zaś Stokes (1845) hipotezę o tym, że eter jest substancją o konsystencji gęstniejącej smoły, a w związku z tym jego warstwa bliska Ziemi wędruje wraz z nią w jej ruchu orbitalnym. Eksperymenty Fizeau z 1851 i Michelsona-Morleya z 1886, dotyczące rozchodzenia się światła pod prąd i z prądem szybkiego strumienia wody, potwierdziły hipotezę Fresnela. Ale eksperyment Michelsona z 1881 i Michelsona-Morleya z 1887 potwierdziły hipotezę Stokesa. Jako pierwszy wyjście z dylematu wskazał FitzGerald w króciutkim notce: eter jest nieruchomy, ale ruch przez eter zmienia siły elektryczne między atomami tak, że ciała skracają się w kierunku ruchu. Miało to być skrócenie "absolutne", w odróżnieniu od "względnego" skrócenia z teorii Einsteina. W.S.

 

Z wielkim zainteresowaniem przeczytałem o zadziwiająco czułym eksperymencie panów Michelsona i Morleya, który miał rozstrzygnąć pytanie o to, na ile eter jest unoszony przez Ziemię. Ich wynik wydaje się sprzeczny z innymi eksperymentami pokazującymi, że eter w powietrzu może być unoszony jedynie w stopniu niedostrzegalnym. Chciałbym zasugerować, że niemal jedyna hipoteza, która może tę sprzeczność rozwiązać, jest taka, że długość ciał materialnych zmienia się w trakcie ruchu przez eter czy wskroś niego, w stopniu zależnym od kwadratu stosunku ich prędkości do prędkości światła. Wiemy, że na siły elektryczne wpływa ruch ciał naelektryzowanych względem eteru i nie wydaje się, by nieprawdopodobne było przypuszczenie, iż ruch wywiera wpływ na siły molekularne, a w rezultacie rozmiar ciała ulega zmianie. Byłoby bardzo ważne, gdyby w pewnych miejscach na równiku ziemskim przeprowadzono powtarzalne eksperymenty dotyczące przyciągania elektrycznego między trwale naelektryzowanymi ciałami, takimi jak listki w bardzo czułym elektroskopie, aby zaobserwować, czy zachodzą jakieś dzienne lub roczne zmiany przyciągania - dzienna z powodu obrotu Ziemi dodającego się do lub odejmującego od jej prędkości orbitalnej i podobnie roczna związana z jej prędkością orbitalną i ruchem Układu Słonecznego.